فرسودگی و از فهم‌پاشیدگی، بناهای تاریخی را تهدید می‌کند

چندی پیش موریانه‌ها به جان خانه تاریخی آزادمنش در کاشان افتادند و سازه‌های چوبی بنا را که معماری آن به دوران پهلوی اول بازمی‌گردد و قرار بود با مشارکت سازمان میراث فرهنگی به سفره‌خانه تبدیل شود جویدند تا محمد آزادمنش مالک این خانه تاریخی به خبرگزاری مهر گفت: خانه آزادمنش اکنون نه خانه تاریخی است و نه سفره‌خانه سنتی. اتفاقی که برای این خانه تاریخی افتاده باعث شده تا مالکان خانه‌های تاریخی اطراف خانه آزادمنش برای مرمت و یا حتی ثبت خانه‌های خود اقدام نکنند.

فرو ریختن بخشی از کاشی‌های گنبد مدرسه تاریخی چهارباغ اصفهان به‌عنوان آخرین بنای باشکوه به جای مانده از دوران صفویه در اصفهان تبدیل به خبری شد که دیروز خبرگزاری‌های رسمی کشور به فاصله کمی از یکدیگر اقدام به انعکاس گسترده آن کردند.

مدرسه تاریخی چهارباغ اصفهان یکی از بی‌نظیرترین و باشکوه‌ترین کاشی‌کاری‌های انجام شده در بناهای تاریخی را دارد. این درحالی است که خبر منتشر شده از فروریختن بخشی از کاشی‌های گنبد مدرسه تاریخی چهارباغ، نگرانی‌ها از به خطر افتادن این میراث تاریخی را افزایش داد. یک مرمتگر آثار تاریخی معتقد است: ریختن کاشی‌های گنبد مدرسه تاریخی چهارباغ بیشتر به‌دلیل در معرض سرما و گرما قرار گرفتن این اثر تاریخی است. مدرسه تاریخی چهارباغ برای تدریس به طلاب علوم دینی در زمان شاه‌سلطان‌حسین، آخرین پادشاه صفوی ساخته شد و بنای این ساختمان از سال۱۱۱۶ هجری قمری تا ۱۱۲۶ به‌مدت 10‌سال به طول انجامید. این مدرسه هنوز به‌عنوان محلی برای آموزش دروس دینی کاربرد دارد.

آنطور که خبرگزاری مهر گزارش داد عبور مترو از حاشیه مدرسه چهارباغ از موضوعاتی بود که نگرانی‌هایی را در مورد به خطر افتادن این بنای تاریخی ایجاد کرد. مدرسه تاریخی چهارباغ موضوعات نگران‌کننده دیگری را هم به‌خود دیده است. برداشتن دیوار بین حجره‌ها، میخکوب کردن دیواره‌های عصر صفوی با نصب بنر تنها چند نمونه از رفتارهای نگران‌کننده با آخرین بنای باشکوه ساخته شده در دوره صفوی است.

همزمان با فرو‌ریختن بخش‌هایی از کاشی‌های گنبد مدرسه تاریخی چهارباغ اصفهان، حسن مقضی مرمتگر کاشی درخصوص وضعیت کاشی‌های مدرسه چهارباغ به خبرگزاری مهر گفت: هر روز ترک‌های قابل توجهی بر پیکره این بنای تاریخی وارد می‌شود. به گفته این مرمتگر آثار تاریخی، ترک‌های روی آجرها و هشتی ورودی مدرسه بیانگر تأثیر عبور مترو از کنار این مدرسه است چون تا چندی پیش این موضوع وجود نداشت و ترک‌ها نیز جدید است. وی افزود: قسمت‌های ورودی و سر‌در مدرسه چهارباغ ترک خورده و هر روز کاشی‌های این قسمت از سردر در حال ریختن و جارو شدن توسط رفتگران شهرداری است.

مقضی گفت: همین بی‌توجهی‌ها سبب شده تا بناهای تاریخی موجود یکی پس از دیگری تخریب شوند. به گفته این مرمتگر آثار تاریخی اکنون مدرسه تاریخی چهارباغ همانند بیماری است که نیازمند رسیدگی سریع و بموقع است و بی‌توجهی به آن درنهایت موجب واژگونی بنا خواهد شد.

مقضی همچنین دلیل اصلی فرو‌ریختن کاشی‌های گنبد مدرسه چهارباغ را آلودگی صوتی و تردد وسایل نقلیه دانسته است. وی که پس از بازدید از مدرسه تاریخی چهارباغ به اعلام نظر در مورد وضعیت کاشی‌های این مدرسه پرداخته است گفت: در حال حاضر نزدیک به دو متر مربع از کاشی‌های گنبد فرو ریخته و احتمال فرو ریختن کاشی‌های بالادست این بنا نیز وجود دارد.

مقضی با اشاره به وضعیت نگران‌کننده 20متر دیگر از کاشی‌های این بنای بازمانده از دوران صفوی تصریح کرد: هر لحظه احتمال ریزش کاشی‌های مدرسه تاریخی چهارباغ وجود دارد و باید در سریع‌ترین زمان ممکن اقدامات و تدابیر لازم برای جلوگیری از ریزش این کاشی‌ها انجام شود. به‌رغم آنکه حسن مقضی از تأثیر عبور مترو بر فرسودگی و ریزش کاشی‌های مدرسه تاریخی چهارباغ سخن می‌گوید، بهرام اولیکی استادکار مرمت به ایسنا گفته است که ریزش کاشی‌های این بنای دوران صفوی به‌دلیل قرار گرفتن این بنا در معرض سرما و گرما روی داده است چون آنطور که وی گفت، انبساط و انقباض بر کاشی‌ها تأثیر می‌گذارد.

بهرام اولیکی گفت: بارندگی جذب بنا می‌شود و سرما نیز به آن کمک می‌کند و موجب طبله شدن می‌شود. اثر طبله شده نیز چون روی گنبد قرار دارد رانش پیدا می‌کند. این استادکار مرمت گفت: به‌جز عامل تغییر دمای هوا، یکی دیگر از دلایل رخ دادن چنین اتفاقی این است که چنین آثاری هر چند سال یک‌بار مرمت می‌شوند، آن هم‌زمانی که یک بخشی از آن آسیب ببیند و به چشم بیاید. وی افزود: متأسفانه مرمت آثار به اهل فن سپرده نمی‌شود.

اولیکی گفت: مرمت گنبد تاریخی مدرسه چهارباغ در دست یک پیمانکار بود که چون از عهده آن برنیامد، کار تعطیل شد و هنوز اداره میراث فرهنگی نتوانسته کسی را برای ادامه مرمت جایگزین کند.